Ongeveer 3000 v.C was het Wormer- en Jisperveld een groot moeras met een lange veenrug. De Dorpsstraat van Jisp lag zo’n 3 meter boven NAP. Het was een krekenlandschap. Er ontstonden meren, er kwamen overstromingen zoals de Allerheiligen-vloed.
Het gebied was nog lange tijd onbewoond, pas na ongeveer 1000 na C. trokken boeren uit de duinstreek naar het moerasgebied, waar veel wild, watervogels, bevers en otters, maar ook vis zoals de steur leefden.
Rond 1300 kwam er een kleine nederzetting, met ook een korenmolen in 1321, de oudste bekende molen in de regio Zaanstreek.
Tussen 1300 en 1500 ontwikkelden zich vormen van landbouw, veeteelt, visserij, handel en scheepvaart. Door landbouw en veeteelt werd het gebied zelfvoorzienend. Boeren waren tevens vissers en kaasmakers en werden ook handelaars.
De walvisvaart vormde in de 17e en 18e eeuw een belangrijke bron van inkomsten. De Zuiderzee stuwde op, in de Noord- en Zuiderzee werd haring gevangen. In de periode 1500 tot 1700 ging het economisch wat minder, graan werd uitgegeven in Amsterdam om er scheepsbeschuit van te maken voor de VOC.
Bij de reformatie in 1517 vonden executies door middel van verdrinking of verbranding plaats. De walvisverwerking gaf overlast door stank, maar positief was dat het ook werk verschafte, aan o.a. kuipers, zeilmakers, traanroeiers en vervoerders.
Koolzaad uit de regio werd in oliemolens geperst, zo kwamen Wormerveerders wellicht aan hun bijnaam ‘gladoren’. Door het harde geluid dat de hei van de oliemolen produceert, waren oliemolenaars over het algemeen stokdoof. Daarom hielden zij hun, van de olie vette hand achter hun oren om anderen beter te kunnen verstaan. Door het vet dat achterbleef, werden de oren glad.
In 1573 was de Slag om de Zaanse Schans, waarbij de Spanjaarden werden verslagen en de Zaanstreek een 3e Pinksterdag kreeg.
Omstreeks 1870 werd het Noordzeekanaal gegraven. Bekende familienamen uit Jisp en omgeving waren bijvoorbeeld Mannes, Bettelem (of Betlehem) en Timmer.
Nico, voorzitter van de Oudheidkundige Commissie Jisp, was nog lang niet uitverteld over de rijke geschiedenis van Jisp. Wil je nog veel meer weten over de historie van Jisp, dan is het boek ‘Het rijke verleden van Jisp’, geschreven door Nico Koelemeijer, Anke Jansen-Galjaard en Menno de Boer, in 2012 uitgegeven door de Oudheidkundige Commissie Jisp, een aanrader!
We willen Nico graag bedanken voor de interessante lezing!
Mery Westbroek / Martinel de Lange
